Lulu voelt zich Wereldburger

’De deur op een kier, zodat de voorouders kunnen binnenkomen’

Chinees Nieuwjaar

Op diverse plekken in ons land wordt het Chinees Nieuwjaar gevierd. In Amsterdam gebeurt dat vandaag van 12 tot 23 uur op en rond de Nieuwmarkt en de Zeedijk. Hier is onder meer vuurwerk te zien en worden drakendansen vertoond. Meer informatie op www.iamsterdam.com/chineesnieuwjaar. Ook in Rotterdam wordt op uitbundige wijze Chinees Nieuwjaar gevierd, eveneens vandaag (van 12 tot 21 uur). Alle activiteiten spelen zich af op en rond de West-Kruiskade en zijn gratis toegankelijk. Om 13 uur wekt burgemeester Aboutaleb hier de draken- en leeuwen voor hun spectaculaire dans door de wijk, die vergezeld gaat van vuurwerk.
Tal van winkels en restaurants verzorgen workshops, met onder meer een spoedcursus Mandarijn en een les kalligrafie. In het naburige park zijn kookdemonstraties en diverse optredens en culturele manifestaties. Het volledige programma is te vinden op www.chinafestivalrotterdam.nl

In Den Haag wordt het feest dit jaar gevierd op zaterdag 13 februari in en rondom Atrium Den Haag aan het Spuiplein. Ook hier drakendans en vuurwerk, maar daarnaast ook optredens van diverse Chinese en Nederlandse artiesten. Volledig programma op www.chineesnieuwjaarfestival.nl.

ZATERDAG 6 FEBRUARI 2016

Nieuwjaar is voor Nederlanders in de eerste plaats gezelligheid. Vuurwerk, oliebollen en misschien even stilstaan bij het jaar dat achter ons ligt. Voor Chinezen is Nieuwjaar een veel belangrijker feest. Maandag 8 februari begint het jaar van de aap. In China zelf verplaatsen miljoenen mensen zich om het feest samen met hun familie te vieren en ook de Chinese gemeenschap in Nederland viert feest.

Schrijfster Lulu Wang, die al sinds 1986 in Nederland woont, is niet zo’n ’partybeast’, zegt ze zelf en blijft dus thuis. Maar in de intieme kring van haar familie zal ze zeker stilstaan bij de overgang van het jaar van het schaap naar het jaar van de aap. ’Nieuwjaar is voor mij wel een gedachtenvol feest’

Op de vraag of zij zich meer Chinees of Westers voelt, antwoordt Wang gedecideerd: „Ik ben een kosmopoliet, een wereldburger. Ik zie dank zij mijn achtergrond
twee kanten en daar ben ik ontzettend blij mee. Onbekendheid leidt tot wantrouwen en conflicten, vaak gebaseerd op misverstanden. Juist daarom is goede
communicatie zo ontzettend belangrijk. Machthebbers jutten het onwetende volk vaak op en uiteindelijk zijn het de burgers die sneuvelen op het slagveld. Ik geloof in andere methodes, in samen zoeken naar wat ons bindt.”

Om dat te verwezenlijken schrijft Wang multi-mediale boeken over de verschillen en overeenkomsten tussen China en Nederland (zie kader) en geeft zij lezingen.
Ook over het Chinese Nieuwjaar. „Het is aan Westerse mensen niet eenvoudig uit te leggen hoe het Chinese jaar in elkaar zit”, stelt ze. „In de Westerse wereld
kennen we een zonjaar, bij Aziatische volken geldt het maanjaar. En dat verklaart meteen waarom het Chinese nieuwjaar telkens op een andere dag valt. De aarde
draait in 365 dagen om de zon, maar de maan doet 29 of 30 dagen over een omwenteling. Het Chinese jaar telt daardoor ongeveer 355 dagen. Dat zou betekenen
dat na achttien jaar de winter naar de zomer is opgeschoven en om dat te voorkomen wordt elke drie jaar een maand toegevoegd, om het evenwicht te herstellen.”
Het lijkt op het eerste gezicht onlogisch, maar is dat zeker niet, legt Wang uit. „Integendeel, het is uiterst ingenieus. Een Chinees hoeft maar naar de
maan te kijken en hij ziet aan de stand daarvan welke dag van de maand het is.”

Getijden

Het maanjaar wordt weer onderverdeeld in 24 ’jieqi’, ofwel getijden. „Die zijn superbelangrijk. Boeren weten aan de hand daarvan precies wanneer ze moeten
zaaien of oogsten. Maar ook voor dokters vormen deze ’jieqi’ een handleiding. Want ook de mens heeft een cyclus en is van de maan afhankelijk. In het Westen
proberen artsen patiënten koste wat kost in leven te houden, met behulp van slangetjes, kuren en operaties. Maar op bepaalde momenten in een mensencyclus
heeft opereren of behandeling geen zin. Dat is de wijsheid van de Chinese kalender.” Wang gelooft heilig in die kalender. „Het leidt tot een beter leven.
Er zijn periodes waarin je beter pap kunt eten of juist groenten. En er zijn tabellen die aangeven wanneer je extra gevoelig bent voor stress of een bepaalde ziekte. Door daar rekening mee te houden, verbeter je de kwaliteit van je leven.”

Met de beëindiging van het Chinese keizerrijk (1911) en de overgang naar Volksrepubliek China voerden de nieuwe machthebbers de Westerse kalender in en
kreeg het maanjaar nog slechts de rol van volkskalender. „Maar er gaan inmiddels steeds meer stemmen op om de oude maankalender, die gebaseerd is op 5000
jaar wijsheid, in ere te herstellen.”

Net als de Westerse kalender kent ook het Chinese jaar een indeling in twaalf dierenriemtekens. Maar waar die in het Westen maandelijks wisselen en ontleend
zijn aan sterrenbeelden, gaat het in China om een jaarcyclus en om dieren als de aap, het konijn, de rat en de tijger. „Het verhaal daarachter is dat de aarde
aanvankelijk een grote, lompe klont materie was. Daarom kwam de rat om daar gaten in te graven. Daarna kwam de koe om weer stabiliteit te brengen, toen de tijger die agressiviteit en gedrevenheid bracht en vervolgens het konijn, dat pacifistisch is en rust brengt. En daarna draak, slang, paard, schaap, aap,
haan, hond en zwijn. Zo wisselen yin en yang, rust en onrust, elkaar steeds af. Want je hebt allebei nodig.”

Elk teken staat voor een heel Chinees jaar, als alle tekens geweest zijn, dus na twaalf jaar, begint een nieuwe cyclus. Na vijf cycli, ofwel zestig jaar, is alles herboren. „Daar zit misschien wel het belangrijkste verschil met het Westen in: de Westerse kalender beschouwt tijd als lineair, de Chinese ziet tijd als circulair. Alles en iedereen vernieuwt zichzelf en is daarmee onsterfelijk, alles keert terug. Ik vind dat zelf een heel mooie en troostrijke gedachte. Er zijn overeenkomsten met het christendom, dat stelt dat de ziel onsterfelijk is. Bij ons zijn het de gedachten die onsterfelijk zijn.”

Net als bij de Westerse dierenriem bestaat ook rond de Chinese dierenriem een uitgebreide cultuur van voorspellingen en waarzegging. „Dat is geen bijgeloof, die is zeer wetenschappelijk onderbouwd”, aldus Wang. „En niet eenvoudig uit te leggen. Vergeet niet dat onze cultuur al vijfduizend jaar oud is, veel ouder dan de cultuur in Europa. Dat gedachtengoed is onder meer vastgelegd in de I Tjing, een taoïstisch orakelboek.”

Respect

Wat betekent het Chinese nieuwjaar voor Lulu Wang zelf? „Ik ga niet uitbundig feest vieren, daar hou ik niet van. Maar nieuwjaar is voor mij wel een gedachtenvol feest. Je zou het een klein beetje kunnen vergelijken met wat Kerst in Nederland betekent: een gelegenheid om aandacht te besteden aan goede onderlinge verhoudingen, respect van de levenden voor de doden, van kinderen voor hun ouders, van leerlingen voor hun leraren. In China zet men met nieuwjaar
altijd de buitendeur op een kiertje en legt men vers fruit op het familie-altaar. De zielen van de overleden voorouders kunnen zo binnenkomen en voelen zich
welkom. Dat is geen bijgeloof of godsdienst, maar een filosofische beleving. Met nieuwjaar leggen we voor onszelf verantwoording af voor hoe we geleefd hebben
en sluiten we een periode af.”

Tekst: Sonja de Jong
Foto: Xiaoling Huang

Over Lulu Wang

De schrijfster Lulu Wang werd in 1960 geboren in Beijing. Na een studie Engelse taal en letterkunde aan de universiteit van deze stad kwam zij in 1986 naar Nederland. In 1997 verscheen haar debuutroman ’Het lelietheater’. Het boek werd bekroond met de Gouden Ezelsoor voor beste debuut en er werden alleen
al in Nederland meer dan 800.000 exemplaren van verkocht. In de jaren daarna volgden nog twaalf boeken, fictie zowel als non-fictie, proza en poëzie. De laatste jaren legt zij zich onder andere toe op de synthese tussen kunst en literatuur in de vorm van in eigen beheer uitgegeven multimedia boeken en bijbehorende apps. Ze werkt daarbij samen met beeldend kunstenaars, theatermakers, dansers en musici. Momenteel werkt zij aan een boek over de Chinese horeca in Nederland.

Meer over Lulu Wang en haar werk: www.luluwang.nl