Geluk is een denksport, In de ogen van Yi Jing, 6

Foto: Lulu na het geven van een lezing aan vertalers.
 

Inleiding

 

Wachten en vooruitstreven

 

In het, vergeleken met het zonnestelsel, korte bestaan van ons homo sapiens hebben wij getracht de wereld om ons heen te begrijpen. Wij hebben getracht met onder andere mythen het scheppingsverhaal te vertellen en door kwantummechanica de Newtoniaanse mechanica te vervangen. Dankzij technische vernieuwingen wordt er momenteel op een historisch ongekend tempo nieuwe uitvindingen gerealiseerd. En met elke uitvinding schudden de oude natuurwetten op hun grondvesten.
 
Ondanks de even razendsnel aanstormende als wegwaaiende interpretaties van onze wereld zit, sinds drieduizend jaar de Yi Jing, het Boek der Veranderingen. Net als een mediterende monnik, stapt hij niet naar voren om zijn theorie te verkondigen noch steekt hij zijn wijsheid onder de vloermat.

 

Terwijl wetenschappers met elke nieuwe ontdekking een stapje dichter bij het toppunt van de verlichting komen, kijken ze omhoog en zien ze op de top van Himalaya het Boek der veranderingen. In de ijle lucht, daar op de blanke berg, horen de wetenschappers zijn zachte, kalme stem. Welkom, ik heb op jullie zitten te wachten, zegt de Yi Jing. Direct daarop hervat hij zijn meditatie.

 

Wij zijn bevoorrecht om in een tijdperk te leven waarin de Yi Jing en de moderne wetenschappen elkaar op een ongekend tempo naderen. Door veranderingen als de enige stabiliteit van het leven te zien, omvat de Yi Jing alle mogelijke theorieën die de wetenschappen maar bedenken kunnen.
 

Kunstenaar in de rap veranderende wereld

 
Nu de eeuwenoude Yi Jing en de eigentijdse kwantummechanica elkaar proberen te ontmoeten, zit de letterkunde evenmin stil. Met haar pennenstreken schets ze de contouren van de tijdsgeest en van de mens. De mens die niet alleen denkt en onderzoekt, maar vooral voelt. In de komende acht stukjes tekst zoek ik overeenkomsten tussen de Yi Jing en kwantummechanica enerzijds en tussen die twee en ons gevoelsleven anderzijds. De uitspraken zijn gewaagd om de gedachten te prikkelen.
 
Acht stellingnamens
 

1.Uit het niets

 
Is 0 groter dan 1? Is de keizer belangrijker dan de keizerin-moeder? Is eenzaamheid begerenswaardiger dan de liefde? De Tao van de Yi Jing staat voor 0. Het antwoord van het Boek der veranderingen op bovengenoemde vragen laat zich raden.

0 is groter dan 1, omdat 0 voor potentieel staat. 0 kan naar 1 groeien. Zo kan 0 100 en zelfs werkelijk van alles worden. De keizer is wel belangrijk, maar zonder zijn moeder zou hij niet eens zijn eerste levenslicht zien, laat staan over een land regeren. Eenzaamheid kan gevolgd worden door de liefde – een hoopgevend vooruitzicht, terwijl de liefde kan eindigen in eenzaamheid. Niets is dus op den duur groter dan iets en 0 groter dan 1. Potentieel is ontzagwekkender dan werkelijkheid, als wij de tijdsfactor in acht nemen.

2.Tot twee tellen

 

Tot hoeveel moet een kind leren tellen? Hoeveel photons is de wereld rijk? Hoeveel moleculen telt ons lichaam? Hoeveel mensen zijn er hier op aarde? Het antwoord van de Yi Jing luidt, een kind hoeft maar tot twee te leren tellen. De wereld bestaat uit twee photons. Ons lichaam telt twee molenculen. Er zijn twee mensen op aarde. Immers, de computer spreekt ook een binaire taal, 0 en 1, en kan eveneens slechts tot twee tellen, maar die kan alle getallen uitdrukken. De twee heten Yin en Yang, die tezamen de wereld en het heelal vormen, aldus de Yi Jing.

Een en ander biedt de mens zielenrust in deze steeds ingewikkelder wereld met een explosie van informatie en opties. In de wirwar van onze emoties zien wij vaak door de bomen het bos niet meer, terwijl al onze relaties en gevoelens uit twee elementen bestaan: de liefde en de angst ervoor – de haat. Overzichtelijker dan we durven te dromen.
 

3.Verliezen is winnen

 

Binnen de Tao staan Yin en Yang tot elkaar in evenwicht. In de kwantummechanica is er sprake van a spooky action of entanglement. Als een photon links draait, zeg maar in de richting van de winst, reageert zijn partner photon er meteen op door rechts te draaien, in de richting van het verlies, en de communicatie tussen de twee partner photons overtreft de lichtsnelheid.

Hier verliezen is daar winnen, precies op dezelfde tijd. Wij staan dus per saldo quitte. Als onze geliefde besluit de relatie te beëindigen, komt het meestal doordat hij weet dat wij beter af zouden zijn met een ander of tenminste, zonder hem of haar. Als het Leven een deur voor ons sluit, gaat een raam voor ons open.
 

4.Kijken is verstoren

 

Als wij de hele lijn Yang —- door midden breken, krijgen wij de gebroken lijn Yin — — . Yin en Yang zijn, voordat wij ze afbreken, hetzelfde symbool. Een kwantum is zijn onverstoorde toestand een partikel en een lichtgolf tegelijk. Pas als wij ernaar kijken, splitst hij in tweeën. Als wij een partikel zien, merken wij de lichtgolf niet, idem andersom. Als wij de dag zien, merken wij de nacht niet, idem andersom. Als wij iemand mogen, merken wij zijn tekortkomingen nauwelijks. Als wij iemand rauw lusten, lijkt hij geen goede kanten te hebben.

 

Het leven is zoals het is voordat wij ernaar kijken. Zodra wij ons afvragen of wij gelukkig zijn, splitst het leven in tweeën, een gelukkige en een minder wenselijke. Net als de Doos van Pandora. Houden wij hem dicht, is er geen vuiltje aan de lucht. Als wij toch te nieuwsgierig zijn om de doos onaangeroerd te laten, dan moeten wij onze borst kletsnat maken voor wat wij erin zullen aantreffen.

Vandaar het gezegde Nieuwsgierigheid jaagt de kat de dood in. Onze gemoedsrust hangt dus niet alleen af van hoe wij naar ons leven kijken maar vooral van of wij naar ons leven kijken. Waarom luidt het gezegde Doe gewoon en dan ben je al gek genoeg in plaats van Wees gewoon en dan doe je al gek genoeg? Wij kunnen alleen bepalen wat wij doen, maar niet hoe en wat wij zijn. Immers, hoe en wat wij zijn is zeer inhalshoekgevoelig. Daar kunnen wij geen touw aan vastknopen.
 

5.Kiezen is beide hebben

 
Hetzelfde geldt voor onze ik. Elke keer dat wij naar onszelf kijken, splitst onze ik in tweeën. Zo vermenigvuldigen wij onszelf quadratisch. Volgens de theorie van multiverse wonen en werken exacte kopieën van onszelf in verschillende universums.

Als wij op de rijksweg rijden en de afslag naar links nemen, slaat onze kopie elders zeker af naar rechts. Dus waarom breken wij ons hoofd over welke keuze wijsheid is? Het idee dat onze andere ik de keuze die wij laten, zou nemen, bevrijdt ons van een kloppende hoofdpijn wegens keuzestress.

Dansend door het leven gaan, dankzij het besef dat geen besluit goed of slecht is, want beide keuzes worden genomen met alle gevolgen vandien, zij het door onze twee verschillende ikken in twee verschillende universums. Wij kunnen ons letterlijk en figuurlijk in al onze keuzes en geheime verlangens uitleven.
 
Als kind begreep ik een Chinees gezegde niet. Dat luidt, Benadeeld worden is geluk hebben. Nu begint het te dagen. Als ik hier op aarde geluk heb, dan heeft mijn andere ik in een parallel universum, op Mars of Jupiter bijvoorbeeld, pech. Per saldo hoef ik gelukkig noch verdrietig te zijn. Geen wonder een gevleugde dichtregel van een bekende Chinese filosoof, politicus en dichter Fan Zhongyan, Ik ben niet blij om mijn voorspoed noch verdrietig om mijn tegenslag..
 

 

 

6.Eenzaamheid bestaat niet

 

Onze vele ikken kunnen met vele partners samenleven, net als de Yang —- die op talloze manieren met Yin — — samen kunnen smelten. Elke combinatie leidt tot een andere lotsbestemming. Zo hebben wij, net als een kat, negen levens, zo niet meer. In de kwantumwereld vormen partikels constant een paar en gaan voortdurend uit elkaar, in een vloeiende beweging. Gelijk twee cellen die constant met elkaar samensmelten om één te worden, waarna de cel in tweeën splitst om weer ieder zijns weegs te gaan.

Wij kunnen onze partner de trouw beloven, maar ons hart kan wel eens naar een ander vliegen. Niet omdat wij immoreel zijn, maar omdat onze ikken onderhevig zijn aan andere wetmatigheden. Schuldgevoel erover zal ons hart niet stoppen om naar een ander te verlangen. Een schrale troost is dat alle eenzame zielen hier op aarde in een ander universum – in een parallel universum – gelukkig getrouwd en met kinderen zijn. Vandaar het gezegde Eenzaam is samen een?
 

7.Oost en west moeten elkaar niet ontmoeten

 
Het oosten en het westen vormen elkaars tegenpolen. Ze lijken op Yin en Yang volgens de Yi Jing en op entangled kwantums volgens kwantummechanica. Dit paar kwantums draaien altijd naar twee tegenovergestelde richtingen. Elke poging om het oosten op dezelfde manier te doen denken en handelen als het westen zal eindigen in het westen op een oosterse manier te laten denken en handelen, idem andersom. Want als het westen het oosten naar het westen laat draaien, dan moet het westen naar het oosten draaien, anders zouden ze, twee entangelde kwantums, in elkaars wielen rijden en tezamen het onderspit delven. Deze twee werelddelen zijn dus voorbestemd om als dag en nacht van elkaar te verschillen omwille van elkaars voortbestaan. Een wereld met slechts één pool druist in tegen de kwantumwet alsmede de wijsheid van het Boek der veranderingen.
 

 

8.De toekomst geschiedt voordat het verleden begint

 
Door Yin en Yang telkens te combineren krijgen wij oeverloze situaties, maar deze twee bouwstenen blijven hetzelfde. De toekomst is samengesteld uit elementen van het verleden en derhalve een herhaling van het verleden, niet exact hetzelfde, omdat elke samenstelling uniek is. In essentie is er echter geen verschil tussen het verleden, het heden en de toekomst.
 
Sterker nog, tijdens de Big Bang ging de materie eerst vooruit (de toekomst) en dan pas achteruit (het verleden). Hetzelfde zien wij wanneer wij melk in een glas gieten. De vloeistof gaat eerst vooruit naar de bodem van de pan (de toekomst) en dan pas achteruit in de richting van de rand van de pan (het verleden). Het verleden is dus waar wij naar toe gaan en de toekomst is waar wij vandaan komen.

Een oude relatie door een nieuwe vervangen verandert veelal niet wie wij zijn en wat wij gewoontegetrouw doen. Waarom haasten wij ons? Waar naar toe eigenlijk? Naar de toekomst die eerder is geschied dan het verleden? Waarom willen wij steeds iets anders of iemand anders, aangezien dat wij allen uit dezelfde Yin en Yang bestaan? Tevreden zijn is misschien de beste manier om de herhaling van ongewenste ervaringen te voorkomen, aangezien dat ongewenste ervaringen enkel en alleen met de beleving te maken hebben.
 
Tenslotte
 
De lijst van overeenkomsten tussen de Yi Jing en kwantummechanica is oneindig, gelijk de universums die voortdurende big bangs meemaken en die grenzeloos uitdijen en instorten. Confucius zegt, Het getuigt van dwaasheid om met onze beperkte denkvermogen het grenzeloze heelal proberen te bevatten. Het enige waar wij stervelingen naar zouden kunnen streven is de wereld te omhelzen voordat die weer onherkenbaar verandert en ongrijpbaar wordt.

© Lulu Wang
Den Haag, 6 juni 2019