Lulu’s eerste recensie in de Belgische krant de Standaard over een roman van Mo Yan, winnaar van de Nobelprijs voor literatuur 2012, vr. 9 november 2012
Nooit gedacht dat ik ook op de stoel van een recesent zou zitten. Toch is het zo ver. Mijn eerste recensie in de krant Standaard. Over ‘Kikkers’ van Mo Yan, winnaar van de Nobelprijs voor literatuur. Het bespreken van andermans werk heeft mij slapeloze nachten gekost. Mijn pen kan als een veer over het boek strijken maar hij kan ook als een mes erin verdwijnen. Persoonlijke voorkeur is niet uit te sluiten. Doordacht en weloverwogen zijn, dat is het minst dat ik moet betrachten. Ik dank de Standaard voor de kans die ik heb mogen krijgen om Mo Yans recente werk te recenseren – noot van Lulu. PS. Na lezing wel de krant kopen, hoor:-)
————————
Chinese babyblues
FENOMEEN v/d WEEK – Nobelprijs Mo Yan eindelijk weer in het Nederlands beschikbaar
vrijdag 09 november 2012, 03u00
Auteur: Lulu Wang
Een getalenteerde gynaecologe in een Chinees dorp wordt door de eenkindpolitiek gedwongen tientallen abortussen uit te voeren. Waardoor ze aan het eind van haar carrière met een gigantisch schuldgevoel kampt. Mo Yans roman Kikkers raakt een gevoelig onderwerp.
We hebben er even op moeten wachten, maar eindelijk is er dan toch een Nederlandse vertaling beschikbaar van een roman van Nobelprijswinnaar Mo Yan. Kikkers dateert van 2009 en speelt zich af op het Chinese platteland in de jaren 60. Dat is een universum dat Mo Yan goed kent, want hij groeide er zelf in op onder moeilijke omstandigheden.
De verteller in Kikkers draagt de bijnaam Kikkervisje. Hij heeft het over ‘tante’, een getalenteerd verloskundige. Tijdens haar vijftigjarige loopbaan heeft ze talloze vrouwen geholpen om hun kinderen te baren. Maar gaandeweg kreeg ze ook te maken met de eenkindpolitiek, en heeft ze talloze abortussen uitgevoerd. Op een avond loopt ze langs drassige velden en wordt ze haast gek van de vele kwakende kikkers. Gekweld door wroeging trouwt ze met een volkskunstenaar die poppetjes boetseert. Die beeldjes staan volgens haar symbool voor de vele baby’s die door haar toedoen nooit ter wereld zijn gekomen.
Het verhaal gaat ook over het leven van Kikkervisje zelf. Hij is een observator: hij neemt de dingen waar en ondergaat ze, maar onthoudt zich van commentaar. Op die manier schetst hij, schijnbaar onbewogen, een kraakhelder tijdsbeeld met een breedte en diepgang die de roman een episch karakter schenken.
Geen rebel
Net als in zijn eerdere roman Het rode korenveld beschrijft Mo Yan in Kikkers China vanuit zijn eigen perspectief. Dat wil zeggen: niet zozeer rebels, maar veeleer onderzoekend en reflecterend. Maar Kikkervisje is niet louter een observerende buitenstaander, hij is ook lijdend voorwerp van veel gebeurtenissen. Door zijn handelingen en zijn twijfels weer te geven nuanceert Mo Yan de complexe situatie waarmee iedere Chinees medio vorige eeuw te maken kreeg: to be or not to be . Word je illegaal zwanger of niet? Maak je een einde aan ongeboren leven of niet?
Mo Yans werken behoren, ook al veralgemeen ik hier wel wat, tot de ‘nieuwe historische romans’. Die kun je beschouwen als een reactie op de ‘revolutionaire historische romans’, die de Chinezen de officiële lezing van de geschiedenis voorschotelen: de armen volgden de Communistische Partij en de rijkelui liepen achter de Nationalistische Partij aan.
De nieuwe historische romans plaatsen vraagtekens bij dat denkpatroon. In Mo Yans boeken zijn niet alle arme mensen aardig en vlijtig. Evenmin zijn alle rijken wreed en lui. Die kanttekeningen deelt hij met andere schrijvers van ‘nieuwe historische romans’, zoals Chen Zhongshi, Zhang Wei en Liu Zhenyun.
De eenkindpolitiek is een gevoelig onderwerp, en toch slaagt Mo Yan erin op een weloverwogen manier zijn visie daarop en op China neer te schrijven, zonder iemand tegen de haren in te strijken. Dat komt doordat hij beschrijft, zonder expliciet commentaar te leveren. De lezer moet zelf zijn conclusies trekken. Al voel je onderhuids toch een ingehouden verontwaardiging.
Couleur locale
Het is vechten tegen de bierkaai om te proberen Mo Yans taal, zo weelderig als een vrouwenlichaam, zo kleurrijk als het herfstlandschap, zo scherp als een laserstraal en soms zo doeltreffend als een mokerslag, in het Nederlands te vertalen. De Nederlandse formulering is, vergeleken met wat ik in de loop der jaren heb gelezen, heel geslaagd. De tekst leest vlot. Toch bekruipt mij soms de neiging me af te vragen of het mogelijk zou zijn geweest wat meer couleur locale te behouden. Sommige taalparels gaan door de vertaling onherroepelijk verloren.
Dat is een van de redenen waarom de crème de la crème van de Chinese literatuur weinig Europese lezers kan bekoren.
Maar een uitgehongerde kameel is dikker dan een paard. Het licht van Kikkers is zo oogverblindend dat het overal doorheen schijnt. Dankzij deze vertaling kan Kikkers nieuwe lezers ontmoeten!
Foto: Omdat ik de foto die in de krant staat niet kan downloaden, heb ik hier een foto gepost van mij met twee leuke Chinese meisjes. Gemaakt op de Antwerpse Boekenbeurs 2010.
